Polikistik tuxumdon sindromi (PCOS) — bu reproduktiv yoshdagi ayollarning taxminan 10% ni qamrab oluvchi keng tarqalgan endokrin kasallikdir. PCOS gormonal muvozanatning buzilishi, tartibsiz hayz tsikllari, ovulyator disfunktsiyasi va tuxumdonlarda ko’plab kichik kistalarning mavjudligi bilan tavsiflanadi. Ushbu holat bepushtlikka, metabolik muammolarga va boshqa uzoq muddatli asoratlarga olib kelishi mumkin. Isroil Tibbiyot Markazi reproduktiv tibbiyot va oilaviy sog’liqni saqlash bo’yicha ginekologlari bu kasallikni diagnostikasi va davolash bilan shug’ullanadi.
Polikistik tuxumdon sindromi nima?
Polikistik tuxumdon sindromi — bu endokrin buzilish bo’lib, unda tuxumdonlar androgenlarning (erkak gormonlari) ortiqcha miqdorini ishlab chiqaradi, bu esa gormonal disbalans va tuxumdonlarning normal faoliyatining buzilishiga olib keladi. PCOS bo’lgan ayollarda tuxumdonlar kattalashgan bo’lib, ular ko’plab mayda kistalarni o’z ichiga olishi mumkin, bu esa pishmagan follikullardir.
PCOS sabablari
PCOS sabablari to’liq o’rganilmagan, ammo ushbu holatning rivojlanishiga hissa qo’shadigan bir qancha omillar aniqlangan:
- Genetik moyillik
- PCOS ko’pincha oilada bu kasallikning holatlari bo’lgan ayollarda uchraydi, bu esa mumkin bo’lgan genetik komponentni ko’rsatadi.
- Insulin qarshiligi
- PCOS bo’lgan ko’plab ayollarda insulin qarshiligi kuzatiladi, bunda organizm hujayralari insulin ta’siriga kamroq sezgir bo’ladi. Bu qondagi insulin darajasining oshishiga olib keladi, bu esa tuxumdonlarni ko’proq androgen ishlab chiqarishga rag’batlantiradi.
- Androgenlar darajasining oshishi
- Tuxumdonlar tomonidan erkak gormonlarining (androgenlar) ortiqcha ishlab chiqarilishi normal ovulyatsiya jarayonini to’sib qo’yadi va hirzutizm va akne kabi alomatlarga olib keladi.
- Yallig’lanish
- Past darajadagi surunkali yallig’lanish insulin qarshiligi va yuqori darajadagi androgenlar bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Yallig’lanish shuningdek semirish va metabolik buzilishlarga hissa qo’shishi mumkin.
- Gormonal disbalans
- Luteinizatsiya qiluvchi gormon (LG) va follikul-stimullovchi gormon (FSH) kabi gormonlarning muvozanatining buzilishi tuxumdonlarning faoliyatiga ta’sir qilishi va PCOS ga olib kelishi mumkin.
PCOS simptomlari
Polikistoz tuxumdonlarning namoyon bo’lishi turli ayollarda juda farq qilishi mumkin. Ushbu kasallikning eng xarakterli va keng tarqalgan simptomlari:
- Tartibsiz hayz ko’rish
- Hayz tsikllari kamdan-kam, tartibsiz yoki butunlay yo’q bo’lishi mumkin. Bu tartibsiz ovulyatsiya yoki uning yo’qligi (anovulyatsiya) bilan bog’liq.
- Ovulyator disfunktsiya
- Gormonal disbalans tufayli tuxum hujayralari to’g’ri pishib etilmaydi, bu esa tartibsiz yoki yo’q bo’lgan ovulyatsiyaga olib keladi.
- Hirzutizm (ortiqcha soch o’sishi)
- Androgenlar darajasining oshishi yuz, ko’krak, qorin va boshqa joylarda ortiqcha soch o’sishiga olib kelishi mumkin.
- Akne va yog’li teri
- Androgenlar darajasining oshishi akne va terining yog’lanishiga olib kelishi mumkin.
- Og’irlikning oshishi va semirish
- PCOS bo’lgan ko’plab ayollar og’irlikni nazorat qilishda, ayniqsa qorin sohasida, muammolarga duch kelishadi.
- Alopeciya (soch to’kilishi)
- Gormonal disbalans natijasida boshdagi sochlarning kamayishi va ingichkalashishi.
- Teri rangi to’q bo’lib ketishi (akantoz)
- Terida, ayniqsa burmalar va bukilish joylarida (qo’ltiq osti, chov) insulin qarshiligi bilan bog’liq qora dog’lar paydo bo’lishi mumkin.
- Charchoq va depressiya
- PCOS bo’lgan ayollar surunkali charchoq, depressiya va boshqa hissiy muammolarni boshdan kechirishlari mumkin.
Agar sizda ushbu simptomlardan biri yoki bir nechtasi kuzatilsa, iloji boricha tezroq ITM ginekologlariga murojaat qilishni tavsiya qilamiz.
PCOS diagnostikasi
PCOS ning diagnostikasi va davolash bilan ginekolog shug’ullanadi. PCOS diagnostikasi quyidagi usullarni o’z ichiga oladi:
- Tibbiy anamnez: Shifokor simptomlar va hayz tsikli haqida ma’lumot to’playdi.
- Fizik tekshiruv: Hirzutizm, akne va semizlik belgilarini baholash.
- Qon tahlillari: Gormonlar (androgenlar, insulin, FSH, LH, testosteron) darajasini aniqlash.
- Ultratovush tekshiruvi (UT): Tuxumdonlarning holati va kistalarning mavjudligini baholash.
Kasallik shifokorlari
PCOS davolash
Polikistoz tuxumdonlar sindromi (PCOS) davolash simptomlarni boshqarish va uzoq muddatli asoratlarning oldini olishga qaratilgan. U dori-darmon terapiyasini, turmush tarzining o’zgarishini va ba’zi hollarda jarrohlik aralashuvini o’z ichiga oladi. PCOS ning davolash uchun yordamchi reproduktiv texnologiyalar (YRT) usullari qo’llaniladi. Isroil Tibbiyot Markazi (ITM) Toshkentda PCOS ning davolash uchun barcha zamonaviy usullarni qo’llab-quvvatlaydi, har bir bemorga individual yondashuvni ta’minlaydi.
Davolashning asosiy usullari quyidagilardan iborat:
Dori-darmon bilan davolash
- Gormonal terapiya: Og’iz kontratseptsiyalari odatda hayz tsikllarini tartibga solish va androgenlar darajasini kamaytirish uchun buyuriladi.
- Antiandrogenlar: Androgenlarning organizmga ta’sirini kamaytiruvchi preparatlar.
- Insulin qarshiligi: Insulin sezuvchanligini yaxshilaydigan va hayz tsikllarini normallashtiruvchi preparatlar.
Turmush tarzining o’zgarishi
- Dieta va jismoniy faollik: Tana og’irligini nazorat qilish, sog’lom ovqatlanish va muntazam jismoniy mashqlar PCOS simptomlarini yaxshilashi va metabolik asoratlar xavfini kamaytirishi mumkin. Tana vaznini 5-10% ga kamaytirish PCOS simptomlarini, shu jumladan hayz tsiklini tartibga solish va ovulyatsiyani yaxshilashni sezilarli darajada yaxshilashi mumkin.
- Stressni boshqarish: Rivojlangan stress bilan kurashish va psixologik yordam kasallikning hissiy jihatlariga qarshi kurashishda yordam beradi.
Bepushtlikni davolash
- Ovulyatsiyani induksiya qilish: Ovulyatsiyani rag’batlantiruvchi preparatlar.
- Reproduktiv texnologiyalar: EKU va boshqa YRT usullari PCOS bo’lgan ayollarda homiladorlikka erishish uchun tavsiya etiladi, bu invaziv bo’lmagan usullar yordamida homiladorlikka erishish mumkin bo’lmaganda. EKU tuxumdonlarni bir nechta tuxum hujayralarni ishlab chiqarish uchun stimulyatsiya qilish, ularni laboratoriyada urug’lantirish va embrionlarni bachadonga o’tkazishni o’z ichiga oladi.
Jarrohlik davolash
- Laparoskopik jarrohlik: Kamdan-kam hollarda tuxumdon hajmini kamaytirish va ovulyatsiyani tiklash uchun operatsiya (tuxumdonlarni dilling) o’tkaziladi.
So'rov yuboring
Tez-tez so'raladigan savollar va javoblar
PCOS uchun qanday davolash usullari mavjud?
Davolash dori-darmon terapiyasini (gormonlar, antiandrogenlar, metformin), turmush tarzini o’zgartirish (dieta, jismoniy faollik), bepushtlikni davolash (ovulyatsiyani induksiya qilish, EKU) va kamdan-kam hollarda jarrohlik aralashuvini o’z ichiga oladi.
PCOS ni to'liq davolash mumkinmi?
PCOS surunkali holat bo’lib, odatda uning to’liq davolash mumkin emas. Biroq, to’g’ri davolash simptomlarni sezilarli darajada kamaytirishi va hayot sifatini yaxshilashi mumkin.
PCOS ovulyatsiyaga qanday ta'sir qiladi?
PCOS tartibsiz ovulyatsiya yoki uning yo’qligiga olib kelishi mumkin, bu esa homilador bo’lishni qiyinlashtiradi. Bu gormonal disbalans va androgenlarning yuqori darajasi bilan bog’liq.
PCOS tug'ilish qobiliyatiga qanday ta'sir qiladi?
PCOS tartibsiz ovulyatsiya yoki uning yo’qligi sababli homilador bo’lishni qiyinlashtirishi mumkin. Biroq, ovulyatsiyani rag’batlantirish yoki reproduktiv texnologiyalarni qo’llashga qaratilgan davolash PCOS bo’lgan ayollarga homilador bo’lishga yordam beradi.
PCOS bilan homilador bo'lish mumkinmi?
Ha, ko’plab ayollar PCOS bilan muvaffaqiyatli homilador bo’lishlari mumkin. Homilador bo’lish imkoniyatingizni oshiradigan individual davolash rejasi ishlab chiqish uchun shifokorga murojaat qilish muhimdir.