Катта homila homiladorlikda

Bugungi kunda dunyo bo‘ylab shifokorlar homilaning vaznini baholash bo‘yicha yagona mezonga ega emas. Odatda quyidagi ikkita usul ishlatiladi:

1. Statistik solishtirma usul.

• Agar homilaning vazni o‘sha homiladorlik haftasida tug‘ilgan chaqaloqlarning 90 foizidan kattaroq bo‘lsa, katta homila hisoblanadi.
• Masalan, 38-haftada tug‘ilgan chaqaloq 3,8 kg bo‘lsa, u katta hisoblanadi.
• Agar bola 40-haftada tug‘ilgan va vazni 4,2 kg yoki undan ortiq bo‘lsa, u ham katta homila sanaladi.
• Agar homila 4 kg dan ortiq bo‘lsa, “makrosomiya” (ya’ni juda katta homila) tashxisi qo‘yiladi.
• Agar tug‘ilishdagi vazn 4,5 kg dan ortiq bo‘lsa, xavfli holatlar ehtimoli yanada ortadi.

1. Oddiy hisoblash usuli.

• Ushbu usulda murakkab hisob-kitob va jadvallar ishlatilmaydi, faqat chaqaloqning tug‘ilishdagi vazni asosiy mezon sifatida olinadi.
• Ko‘pgina klinik holatlarda aynan shu usul aniqroq natija beradi, chunki tug‘ruqning og‘irligi va mumkin bo‘lgan asoratlar bevosita bolaning vazniga bog‘liq bo‘ladi.

Hozirda butun dunyo bo‘ylab yirik chaqaloqlarning tug‘ilishi ortib bormoqda. Statistikaga ko‘ra, ayrim mamlakatlarda chaqaloqlarning 9% 4 kg va undan katta vaznda tug‘iladi.
Gigant chaqaloqlar (5 kg va undan ortiq) tug‘ilishi esa har 3000–5000 tug‘ruqda 1 marta uchraydi.

Bunga aniq javob yo‘q, lekin eng asosiy sabab – diabet (odatiy yoki homiladorlik bilan bog‘liq diabet). Shuningdek, quyidagi omillar katta homila tug‘ilish xavfini oshirishi mumkin:

• Genetik omillar. Agar ayol ilgari katta vaznli bola tug‘gan bo‘lsa, keyingi homilalar ham yirik bo‘lish ehtimoli yuqori. Agar ona tug‘ilganida 4 kg yoki undan og‘irroq bo‘lgan bo‘lsa, u ham katta chaqaloq tug‘ish xavfiga ega.
• Homilador ayolning ortiqcha vazni. Makrosomiya normal vazndan yuqori bo‘lgan onalarda ko‘proq uchraydi.
• Homiladorlik davrida ortiqcha vazn yig‘ish. Agar ayol homiladorlik paytida ortiqcha semirsa, bu bolaning ham haddan tashqari kattalashishiga olib kelishi mumkin.
• Avvalgi tug‘ruqlar. Ikkinchi va keyingi tug‘ruqlarda chaqaloq vazni biroz yuqori bo‘lishi ehtimoli bor. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bir ayolning keyingi farzandi oldingisidan o‘rtacha 113 g og‘irroq bo‘lib tug‘iladi.
• Homilador ayolning yoshi. 35 yosh va undan katta ayollar ko‘proq katta bolalarni dunyoga keltirishadi.
• Homiladorlik muddati uzayishi. 40-haftadan keyin homilaning og‘irligi oshishda davom etadi, bu esa makrosomiya xavfini oshiradi.

Hozirgi tibbiyotda homilani bachadon ichida aniq tortish imkoni yo‘q, lekin bilvosita o‘lchovlar asosida taxminiy baho beriladi.

Shifokorlar homilaning vaznini quyidagicha aniqlaydi:

• Bachadonning o‘sish sur’atini kuzatish.
• Homiladorlik paytida qorin o‘lchamini tekshirish.
• Agar quyidagi belgilar kuzatilsa, homila katta bo‘lish ehtimoli yuqori bo‘ladi:
  • Bachadonning balandligi 40 sm yoki undan katta.
  • Qorin aylana uzunligi 100 sm yoki undan ortiq.
• Ultratovush (UTT) yordamida homila kattaligini taxminan aniqlash mumkin, lekin bu usulning xatosi 15% gacha bo‘lishi mumkin.

Birinchi va ikkinchi trimestrlar davomida katta homila rivojlanayotgan homiladorlik odatdagidan deyarli farq qilmaydi. Ammo uchinchi trimestrda ayolda quyidagi belgilar kuzatilishi mumkin:

• Kuchli nafas qisishi va tez charchash. Bu bachadon tubining yuqori joylashuvi sababli yuzaga keladi, natijada diafragma ko‘tarilib, o‘pkalarning nafas olishda ishlatiladigan hajmi kamayadi.
• Orqada yotgan holatda bachadon pastki kovak venasini siqishi mumkin. Bu quyidagi klinik belgilarga sabab bo‘ladi:
  • Nafas qisishi
  • Bosh aylanishi
  • Ko‘z oldida qorong‘ilik paydo bo‘lishi
  • Hushdan ketish

Ammo shuni unutmaslik kerakki, bunday simptomlar odatdagi homiladorlikda ham paydo bo‘lishi mumkin.

Homiladorlikda katta homila nafaqat ona, balki bola uchun ham turli xavflarni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu xavflar tug‘ruq vaqtida yoki bolaning tug‘ilganidan keyin ham yuzaga chiqishi ehtimoli bor.

Onaga tahdid soluvchi asoratlar:

• Tug‘ruq jarayonining qiyin kechishi. Agar bola juda katta bo‘lsa, u tug‘ruq yo‘llaridan o‘tish paytida tiqilib qolishi mumkin. Bu holat “yelkalar distosiyasi” deb ataladi. Bunday vaziyatda shifokorlar vakuum ekstraksiyasi yoki tug‘ruq qisqichlaridan foydalanishlari mumkin. Ba’zan shoshilinch kesarcha kesish zarur bo‘ladi.
• Perineal mushaklar va qin to‘qimalarining yirtilishi. Tug‘ruq vaqtida katta homila tug‘ruq yo‘llariga shikast yetkazishi mumkin.
• Tug‘ruqdan keyingi qon ketish xavfi. Agar bola juda katta bo‘lsa, bachadon mushaklarining qisqarishi kamayishi mumkin (bachadon atoniyasi). Bu esa kuchli qon ketishga olib kelishi ehtimoli bor.
• Bachadon to‘qimalarining yirtilishi. Agar avvalgi homiladorlik paytida kesarcha kesish o‘tkazilgan bo‘lsa, bu xavf yanada ortadi. Bachadonning yirtilishi kamdan-kam uchraydigan, ammo juda xavfli holat bo‘lib, zudlik bilan jarrohlik aralashuvini talab qiladi.

Bolaga tahdid soluvchi asoratlar:

• Qonda qand miqdorining pasayishi (gipoglikemiya). Makrosomiya bilan tug‘ilgan chaqaloqlarda qonda glyukoza darajasi past bo‘lishi mumkin. Gipoglikemiya o‘z vaqtida davolanmasa, bola ishtaha yo‘qolishi, holsizlanish va hatto tirishish holatlariga duch kelishi mumkin.
• Semizlik. Tadqiqotlarga ko‘ra, semizlik bilan og‘rigan ko‘plab kattalar tug‘ilgan paytida katta vaznga ega bo‘lgan.
• Metabolik sindrom. Bunday bolalarda katta bo‘lgandan keyin quyidagi xavflar yuqori bo‘ladi:
  • Qon bosimi oshishi
  • Qondagi xolesterin va qand miqdorining oshishi
  • Qorin sohasida ortiqcha yog‘ yig‘ilishi
  • Diabet rivojlanish ehtimolining yuqoriligi
• Tug‘ruq vaqtida suyak va mushaklarning shikastlanishi. Katta bola tug‘ruq yo‘llarida haddan tashqari kuchli bosim ostida bo‘ladi, bu esa quyidagi jarohatlarga olib kelishi mumkin:
  • Kalla suyagi shikastlanishi
  • Yelka yoki qo‘l suyaklarining sinishi
  • Oyoq suyaklarining shikastlanishi
• Nafas yetishmovchiligi. Ba’zan katta homilalarda o‘pka to‘qimalari to‘liq shakllanmagan bo‘ladi. Tug‘ruqdan keyin chaqaloqqa sun’iy nafas oldirish kerak bo‘lishi mumkin.

Shifokorlar homilador ayolning individual xususiyatlarini baholab, tug‘ruq usulini belgilaydilar. Katta homila – bu kesarcha kesish operatsiyasi uchun mutlaq ko‘rsatma emas. Ko‘plab ayollar yirik bolalarni o‘zlari tug‘a oladilar, va bu jarayon hech qanday asoratlarsiz o‘tadi.

Ammo ba’zi holatlarda tug‘ruq paytida muammolar yuzaga kelishi mumkin, masalan:

• Zaif tug‘ruq faoliyati yoki homila gipoksiyasi. Agar homila katta bo‘lsa va ona tos suyagi anatomik jihatdan tor bo‘lsa, bu jarayon qiyinlashishi mumkin.
• Homila tug‘ruq yo‘llaridan o‘ta olmasa. Ayrim hollarda onaning tos suyagi normal o‘lchamda bo‘lsa ham, bola tabiiy tug‘ruq orqali dunyoga kela olmaydi. Bunday holatda shoshilinch kesarcha kesish operatsiyasi o‘tkaziladi.
• Tazaviy oldinda keluvchi homila. Agar homila tazaviy joylashgan bo‘lsa va taxminiy vazni 3 600 g – 3 700 g atrofida bo‘lsa, bu kesarcha kesishga ko‘rsatma bo‘lishi mumkin.

Har bir ayolda tug‘ruq jarayoni individual kechadi. Eng muhimi – homiladorlik va tug‘ruq jarayonini boshqarayotgan shifokorga ishonish. Malakali mutaxassis nazorati ostida tug‘ruq bolaning vazniga qaramay, muvaffaqiyatli o‘tishi mumkin

Ba’zan homilaning katta bo‘lishi genetik omillar yoki turli kasalliklar natijasi bo‘lib, uni oldini olish qiyin bo‘ladi. Ammo tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, ba’zi omillarni nazorat qilish orqali makrosomiya xavfini kamaytirish mumkin.
Quyidagi asosiy tavsiyalar katta homila rivojlanishining oldini olishga yordam beradi:

Homiladorlikni rejalashtiring.

• Homiladorlikdan oldin shifokor bilan maslahat qiling.
• Zaruriy tibbiy tekshiruvlardan o‘ting.
• Agar vazningiz me’yordan oshgan bo‘lsa, homiladorlikka tayyorgarlik jarayonida uni kamaytirish ustida ishlang. Toshkentdagi IMC shifokorlari homiladorlikni rejalashtirishga va kerakli muolajalarni olishga yordam berishadi.

Tana vazningizni nazorat qiling.

• Ayolning vazni bo‘y va yoshiga mos bo‘lishi kerak.
• Homiladorlik davrida normal vazn ortishi taxminan 13 kg atrofida bo‘ladi.
• Agar vazn ortiqcha bo‘lsa, kundalik ovqatlanish tartibingizni qayta ko‘rib chiqish muhim.

Qondagi qand miqdorini nazorat qiling.

• Agar homiladorlik vaqtida gestatsion diabet rivojlangan bo‘lsa yoki oldindan diabet bilan kasallangan bo‘lsangiz, uni qat’iy nazorat ostida ushlash kerak.
• Qondagi qand miqdorini boshqarish katta homila va boshqa homiladorlik asoratlarini oldini olishga yordam beradi.

Faol turmush tarzini saqlang.

• Imkon bo‘lsa, homiladorlar uchun maxsus fitnes yoki yoga mashg‘ulotlari bilan shug‘ullaning.
• Ko‘proq piyoda yurishga harakat qiling.

Ushbu oddiy qoidalarga rioya qilish orqali homiladorlikning sog‘lom kechishini ta’minlash mumkin!

В 1955 году в Италии у Кармелины Феделе родился мальчик, который весил 10,2 кг. Этот случай попал в Книгу рекордов Гиннеса. По сравнению со среднестатистическим новорожденным весом 3,5 кг, этот мальчик-рекордсмен весил в три раза больше.