Homiladorlikning birinchi trimestrida kuzatuv dasturi

Agar hayz ko‘rishning 10 kun yoki 2 hafta kechikishi kuzatilsa, darhol ginekologga murojaat qilish kerak. «Homiladorlikning birinchi trimestri» tushunchasi tuxum hujayra urug‘lanib, homiladorlik tuxumi bachadon devoriga yopishganidan boshlab, 12-haftagacha davom etadigan davrni o‘z ichiga oladi. Bu davr quyidagi bosqichlar bilan izohlanadi:

• Blastogenez,
• Organogenez,
• Plasentar bosqich va
• Fetal davrning boshlanishi.

Fetal davrga kelib, homilaning barcha organ tizimlari, qo‘l-oyoqlari va tashqi ko‘rinishi shakllanadi.

1–4 xaftalar:

4-haftada homiladorlikning muhim bosqichlaridan biri — embrionning implantatsiyasi sodir bo‘ladi. Ammo implantatsiya undan oldinroq ham yuz berishi mumkin. Ushbu muddat oxirida homilaning hajmi 5 mm ga, og‘irligi esa 0,5 mkg ga teng bo‘ladi. Tashqi ko‘rinishda homila uch qavatli diskni eslatadi. Keyinchalik har bir qavat (ektoderma, mezoderma, endoderma) ma’lum organlarning shakllanishi uchun javob beradi. Tashqi homila organlari — horion, amnion va sariq sumka rivojlana boshlaydi.

Homiladorlik tasdiqlangandan boshlab kelajakdagi onaning sog‘lig‘ini kuzatib borish muhimdir. Dastlabki bosqichda qonda va siydikda birlamchi tahlillar o‘tkaziladi, bu organizmning homilani ko‘tarishga tayyorligini baholashga yordam beradi. IMC shifokorlari aynan shu bosqichda homiladorlik nuqsonlarini oldini olish uchun vitaminlar va mikroelementlar, ayniqsa, foliy kislotasini qabul qilishni tavsiya etadi.

5–6 xaftalar:

Bu davrda homila S harfiga o‘xshash holatda bo‘ladi. 5-haftaning oxiriga kelib, yurak urishi boshlanadi. Mezoderma (o‘rta homila qatlami) asosida oshqozon osti bezi, jigar, o‘pka, qalqonsimon bez, traxeya va hiqildoq shakllana boshlaydi.

Ushbu bosqichda birinchi UTT amalga oshiriladi. Bu tekshiruv homiladorlikning bachadonda ekanligini tasdiqlash, homilaning bachadondan tashqarida rivojlanish xavfini istisno qilish va homila va bachadonning holatini baholash uchun zarurdir. Shuningdek, homiladorlikni kuzatishning keyingi strategiyasini belgilash uchun shifokor maslahati olinadi.

7–8 xaftalar:

Teri bezlari va so‘lak bezlari shakllana boshlaydi, hazm va chiqaruv tizimlari ishga tushadi. Qizlarda tuxumdonlar, o‘g‘il bolalarda moyaklar rivojlana boshlaydi. Diafragma va bronxial daraxt shakllanadi. Bo‘g‘inlar va mushaklar, shuningdek, barmoqlarning falanglari rivojlanadi.

Bu bosqichda TORCH-infeksiyalar (toksoplazmoz, qizamiq, sitomegalovirus va gerpes) bo‘yicha kengaytirilgan tahlillar o‘tkaziladi. Ushbu infeksiyalar homilaning sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin, shuning uchun ularni erta aniqlash juda muhimdir. Shuningdek, genetik xavflarni aniqlash va rivojlanish anomaliyalarini baholash uchun biokimyoviy skrining amalga oshiriladi.

9–10 xaftalar:

Homiladorlikning 9–10 xaftasida mushak massasi to‘planishni boshlaydi. Homilaning umurtqasi biroz tekislanadi, boshi esa hali ham ko‘kragiga yaqin joylashgan. Bo‘yin shakllana boshlaydi. Qo‘l-oyoqlari avvalgidek nozik bo‘lmaydi, qorni esa yumaloqlanadi.

Ushbu bosqichda homiladorlikka ta’sir qiluvchi gormonlar (masalan, TSH va progesteron) darajasini baholash uchun qo‘shimcha qon tahlillari o‘tkazish tavsiya etiladi. Ba’zi hollarda homila o‘sish dinamikasi va yurak urishini kuzatish uchun UTT amalga oshiriladi. Ushbu davrda kelajakdagi bolaning sog‘lom shakllanishi uchun ovqatlanish va kun tartibiga e’tibor berish muhimdir.

11–12 xaftalar:

Bu bosqichda kelajakdagi bolaning organlari faollik bilan rivojlanadi va murakkablashadi. Limfa tizimi shakllanadi, murakkab reflekslar paydo bo‘ladi. Homila bosh barmog‘ini og‘ziga olib boradi va ba’zida yuzini kaftlari bilan yopadi.

Birinchi kengaytirilgan skrining o‘tkaziladi, u UTT va biokimyoviy tahlillarni o‘z ichiga oladi. Bu rivojlanish nuqsonlari xavfini aniqlashga yordam beradigan muhim tekshiruvlardan biridir. Shifokor tekshiruv natijalarini tahlil qiladi va kerak bo‘lsa, davolash yoki oldini olish choralarini belgilaydi.

IMCdagi homiladorlik kuzatuvi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

Mutaxassislar maslahatlari:

• Ginekologning dastlabki konsultatsiyasi;
• Ginekologning takroriy maslahatlari (3 marta);
• Endokrinolog maslahati;
• Kardiolog maslahati.

UTT-diagnostika:

• Qalqonsimon bez UTT;
• Ko‘krak bezlari UTT;
• Buyraklar UTT;
• Siydik pufagi UTT;
• Homiladorlikning birinchi trimestridagi UTT: homila holatini baholash va bachadondan tashqaridagi homiladorlikni istisno qilish.

Qon tahlillari va rezus-konflikt tadqiqotlari:

• Rezus-faktor va qon guruhini aniqlash;
• Umumiy qon tahlili (2 marta);
• Biokimyoviy tahlil: ALT, AST, mochevina, kreatinin, umumiy va to‘g‘ridan-to‘g‘ri bilirubin, umumiy oqsil, glyukoza;
• Koagullogramma (qon ivish tizimini baholash);
• D-dimer, C-reaktiv oqsil, ishqoriy fosfataza, albümin;
• D vitamini darajasini aniqlash.

Infeksiya tadqiqotlari:

• TORCH-infeksiyalar: toksoplazmoz, qizamiq, sitomegalovirus va gerpes;
• Virusli infeksiyalar: gepatit B va C, Wasserman reaktsiyasi, OITS;
• Trichomonas, xlamidiyalar va floroskrin bo‘yicha tahlillar.

Gormonlar tadqiqotlari:

• Tireotrop gormon;
• Tiroksin (T4 erkin);
• Tireoid peroksidaza ga antitanachalar.

Siydik tahlillari va mikroskopik tadqiqotlar:

• Umumiy siydik tahlili (2 marta);
• Mikroflora uchun 3 nuqtadan olingan surtma;
• Bachadon bo‘yni sitologiyasi.

Birinchi trimestr skriningi:

• PAPP va beta-XGCh aniqlash orqali kengaytirilgan skrining: bolaning xromosomal anomaliyalarini aniqlash.

EKU orqali yuzaga kelgan homiladorlik maxsus yondashuvni talab qiladi. Birinchi trimestr odatiy homiladorlikni kuzatishdan farqli jihatlarga ega bo‘lishi mumkin. Bu davr juda muhim, chunki EKUdan keyin dastlabki haftalarda ayolning homiladorlikka moslashuvi va kelajakda sog‘lom bolani dunyoga keltirish uchun zarur bo‘lgan asoslar shakllanadi.

EKUdan keyin ayol organizmi homila bachadonga to‘g‘ri joylashishi uchun qo‘llab-quvvatlashga muhtoj bo‘ladi. Birinchi trimestrda IMC mutaxassislari homiladorlikni to‘g‘ri rivojlanishini ta’minlash uchun progesteron va estradiol kabi gormonlar darajasini sinchiklab kuzatib boradilar. Gormonal qo‘llab-quvvatlash odatda homiladorlikni saqlashga yordam beradigan preparatlarni buyurishni o‘z ichiga oladi, ayniqsa, ayol ilgari homilani ushlab turishda qiyinchiliklarga duch kelgan bo‘lsa.

Odatda, ayol 6 yoki 7 haftagacha markazimizda reproduktolog nazoratida bo‘ladi. Shu vaqtga kelib shifokor homila yurak urishini kuzatishi mumkin. Faqat shundan so‘ng bemor akusher-ginekologga qayd etiladi. EKUdan keyingi homiladorlik o‘ziga xos jihatlarga ega bo‘lib, masalan, bachadon gipertonusi kabi asoratlar xavfi biroz yuqoriroq. Birinchi trimestrda IMC mutaxassislari bachadon va qon aylanish holatini kuzatib boradilar, bu homiladorlikni uzilish xavfini istisno qilish va sog‘lom davom etishini ta’minlash uchun muhimdir.

EKUdan keyin ayol immunitetini qo‘llab-quvvatlash ham muhimdir. Bu homilani rad qilish xavfini kamaytiradi. IMCda immun tizim omillari bo‘yicha tahlillar o‘tkaziladi va zarur bo‘lsa, immunokorrektsiya buyuriladi. Bu autoimmun kasalliklari bo‘lgan ayollar uchun ayniqsa dolzarbdir.

Shunday qilib, EKUdan keyingi homiladorlik kuzatuvi odatdagidan ancha erta boshlanadi. Birinchi trimestr uchun kuzatuv dasturi zarur bo‘lganda o‘zgartirilishi mumkin. Bu ayolning individual xususiyatlariga bog‘liq — masalan, yolg‘iz homila yoki ko‘p homila bo‘lsa.