Homiladorlik muddatini EKU orqali qanday hisoblash mumkin

EKU orqali yuzaga kelgan homiladorlik muddatini hisoblash tabiiy urug‘lanish holatidan farq qiladi. Asosiy omil – bu embrionlarning bachadonga ko‘chirib o‘tkazilgan sanasi. Shifokor, ko‘chirilgan embrionlarning uch kunlik yoki besh kunlik ekanligini, shuningdek, follikulalarning punksiya sanasini (odatda bu hayz siklining 14-kuni bo‘ladi) hisobga olishi kerak. Ushbu ma’lumot homiladorlikning taxminiy muddatini aniq belgilashga imkon beradi.

Ammo dastlabki hisob-kitoblar asosida homilaning rivojlanishini ob’ektiv baholash uchun ultratovush tekshiruvi (UTT) qo‘llaniladi. UTT ma’lumotlari, jumladan, embrion hajmi va yurak urishi borligi, gestatsion yoshni aniqlashtirishga yordam beradi va oldingi hisob-kitoblar bilan taqqoslab, homiladorlik jarayonini aniq kuzatib borishni ta’minlaydi.

EKU orqali yuzaga kelgan homiladorlik muddatini hisoblash uchun kalkulyatorlardan foydalanish, homilador ayollar uchun taxminiy tug‘ruq kunini bilishning qulay vositasi hisoblanadi. Ushbu kalkulyatorlar ikki asosiy usulga tayanadi:

• Negel usuli. Ushbu usul muntazam hayz sikliga ega ayollarga nisbatan qo‘llaniladi. Ushbu usulda oxirgi hayz oyidan uch oy ayriladi. Bu tug‘ruq oyini hisoblash imkonini beradi. Aniq sanani aniqlash uchun esa oxirgi hayz sanasiga bir hafta qo‘shiladi.
• Matematik usul. Ushbu usulga ko‘ra, homiladorlik odatda 10 akusherlik (oylik) oyni tashkil etadi, ya’ni bu 280 kun. Oxirgi hayz sanasiga 280 kun qo‘shilib, taxminiy tug‘ruq sanasi aniqlanadi.

Shuni ta’kidlash kerakki, ushbu usullarning hech biri tug‘ruq sanasining aniqligini kafolatlamaydi. Kalkulyatorlar ko‘proq homilador ayolga vaqtni rejalashtirish va yo‘nalish olish uchun xizmat qiladi. Ular, shuningdek, tibbiy ko‘riklar ro‘yxatini taklif qilish va tahlillar topshirish zarurligi haqida eslatmalar berishi mumkin, bu esa kelajakdagi ona uchun qulay hisoblanadi.

EKU orqali yuzaga kelgan homiladorlik muddatini aniq bilish bir nechta sabablarga ko‘ra muhim hisoblanadi. Homiladorlikning aniqlangan muddati quyidagi imkoniyatlarni beradi:

• Bolaning rivojlanishini tekshirish.
• Homilaning o‘sishidagi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarni aniqlash.
• Ultratovush skrininglarini o‘tkazish uchun optimal kunlarni tavsiya qilish.
• Homiladorlikning muayyan muddatlariga mos laborator tahlillarni tayinlash.

Homiladorlik muddatini hisoblashning turli usullari mavjud. Bolaning gestatsion yoshini aniqlash uchun standart usullar qo‘llaniladi. Homiladorlikning ilk bosqichlarida ko‘pincha homiladorlik gormoni bo‘lgan xoryonik gonadotropin darajasini tekshirish testlari qo‘llaniladi. Keyingi bosqichlarda ginekolog tomonidan o‘tkaziladigan ko‘rik orqali bachadon hajmining normal ko‘rsatkichlarga mosligi baholanadi.

Ultratovush tekshiruvi homiladorlikning birinchi va ikkinchi yarmida amalga oshiriladi. O‘tkazilgan tekshiruvlar natijasida olingan ma’lumotlar gestatsion muddatni aniqlashtirishga yordam beradi.

Gestatsion muddatni aniqlash odatda birinchi trimestrda bir martalik amalga oshiriladi. Ikkinchi va uchinchi trimestrlarda bolaning va bachadonning hajmlari ilgari o‘rnatilgan muddatga mosligi baholanadi.

Homiladorlik muddatini birinchi trimestrda aniqlash juda muhim. Agar ayol shifokor qabuliga ikkinchi yoki uchinchi trimestrda kelib, homilaning hajmi taxminiy muddatga mos kelmasa, rivojlanish kechikishi masalasi paydo bo‘ladi. Bunda aniq gestatsion yoshning yo‘qligi holatni aniqlashni qiyinlashtiradi. Noto‘g‘ri tashxis asossiz davolashga olib kelishi mumkin. Shuning uchun ginekologga homiladorlikning 12-haftasidan kechiktirmay murojaat qilish juda muhimdir.

EKU orqali homiladorlikning aniq muddatini hisoblashdan oldin, embrionning implantatsiyasi sodir bo‘lganligini aniqlash zarur. Buning uchun, embrion ko‘chirib o‘tkazilganidan 12–14 kun o‘tib, qon oqimida homiladorlik gormoni – xoryonik gonadotropin darajasi tekshiriladi. Ushbu gormon platsenta to‘qimalari tomonidan ishlab chiqariladi va homiladorlikning boshlanganligini ko‘rsatuvchi indikator hisoblanadi.

Xoryonik gonadotropin tahlili turlari

Tahlil ikki xil bo‘lishi mumkin: sifatli va miqdoriy.

• Sifatli tahlil homiladorlik borligini tasdiqlaydi, ammo uning kechishi haqida ma’lumot bermaydi.
• Miqdoriy tahlil gormon darajasini homiladorlikning taxminiy muddatiga moslashtirish imkonini beradi. Agar ma’lumotlar mos tushsa, homiladorlikning to‘g‘ri davom etish ehtimoli yuqori bo‘ladi.

Xoryonik gonadotropin darajasining pasayishi odatda muammolarni ko‘rsatishi mumkin. Bu quyidagilar bo‘lishi mumkin:

• Homiladorlikning to‘xtab qolishi xavfi.
• Homiladorlikning to‘xtashi (rivojlanmay qolishi).
• Homila tuxumining bachadondan tashqarida joylashishi (ektopik homiladorlik).

Bunday holatlarda shifokor qo‘shimcha tekshiruvlarni tayinlab, vaziyatni aniqlaydi.

Homiladorlikni rejalashtirayotgan yoki homilador bo‘lgan ko‘pchilik ayollar homiladorlik muddatini hisoblash masalasiga duch keladi. Bu ayniqsa EKU yordamida homilador bo‘lgan ayollarga tegishli. Akusherlik va embrional muddatlar o‘rtasidagi farq sababli ko‘pincha chalkashliklar yuzaga keladi.

• Akusherlik muddati — bu shifokorlar foydalanadigan standart usul. U oxirgi hayz boshlangan kundan hisoblanadi va taxminan 40 hafta (280 kun)ni tashkil etadi. Ushbu usul qulay, chunki oxirgi hayzning sanasi odatda ma’lum bo‘ladi, va bu homiladorlikni kuzatish va nazorat qilishda standart yondashuvni ta’minlaydi. Ushbu usul tabiiy homiladorlikda ham, EKU orqali homiladorlikda ham qo‘llaniladi.
• Akusherlik va embrional muddat o‘rtasidagi ikki haftalik farq ovulyatsiya va urug‘lanish odatda hayz davrining boshlanganidan ikki hafta o‘tib sodir bo‘lishi bilan izohlanadi.
• Embrional muddat akusherlik muddatidan farqli o‘laroq, urug‘lanish paytidan, ya’ni tuxum hujayrasi va spermatozoidning qo‘shilishidan boshlab hisoblanadi. U akusherlik muddatidan ikki hafta qisqa. Tabiiy urug‘lanish holatida urug‘lanish vaqtini aniq aniqlash qiyin bo‘lganligi sababli, akusherlik usuli ishlatiladi. EKU holatida esa, embrion ko‘chirib o‘tkazilgan sana aniq bo‘lgani sababli, embrional yoshni aniqroq hisoblash mumkin.

EKU yordamida homiladorlik yuz bergan hollarda birinchi trimestr bir nechta tanqidiy davrlarga xos bo‘ladi. Aynan shu vaqtda homila salbiy ta’sirlarga nisbatan eng zaif bo‘ladi:

• Implantatsiya davri. Urug‘lanishdan keyin va implantatsiyagacha bo‘lgan dastlabki bosqichlarda embrion turli omillarga juda sezgir bo‘ladi. Ushbu bosqichda yuzaga kelgan har qanday buzilish tushishga olib kelishi mumkin.
• 3–8-hafta embrion rivojlanishi. Bu bosqichda platsenta faol rivojlanadi, kelajakdagi bolaning barcha hayotiy muhim organlari va to‘qimalari shakllana boshlaydi. Noqulay omillarning ta’siri jiddiy rivojlanish nuqsonlariga olib kelishi mumkin. Aynan shu bosqichda bolaning jinsi ham belgilanadi.

Muhim: Homiladorlik davrining barcha bosqichlari, nafaqat tanqidiy davrlar, onaning salomatligiga ehtiyotkorlik bilan yondashishni talab qiladi. Homiladorlikka tayyorgarlik ko‘rish va sog‘lom turmush tarzini qo‘llab-quvvatlash homiladorlikdan oldin va homiladorlik davrida birdek ahamiyatli.

Ginekologik tekshiruv — homiladorlik muddatini aniqlashning usullaridan biri bo‘lib, ayniqsa, ayol shifokorga erta murojaat qilganida qo‘llaniladi. Ginekolog bimanual (ikkala qo‘l bilan amalga oshiriladigan) texnikadan foydalanib, bachadonning hajmi va shaklini tekshiradi. Ushbu qo‘l bilan tekshiruv usuli homiladorlikning taxminiy muddatini 5-haftadan boshlab aniqlash imkonini beradi.

Homiladorlik muddatiga qarab bachadonning taxminiy hajmi:

• 4–5 hafta: tuxum hajmidagi bachadon.
• 8 hafta: ayolning musht hajmidagi bachadon.
• 12 hafta: yangi tug‘ilgan bolaning boshchasi hajmidagi bachadon.

12-haftadan boshlab bachadonning old qorin devori orqali bimanual tekshiruvsiz sezilishi mumkin. Shundan keyin shifokor bachadon tubining qorin pastida joylashgan balandligini santimetr lentasi yordamida o‘lchaydi. Olingan ko‘rsatkich taxminiy homiladorlik muddatiga (haftalarda) mos keladi.

Ammo shuni unutmaslik kerakki, bu faqat taxminiy ko‘rsatkichlardir. Homiladorlik muddatini aniqlash uchun aniqroq usullar, masalan, UTT talab qilinadi.

Xalqaro akusherlik va ginekologiyada ultratovush tekshiruvlari jamiyati EKU orqali homiladorlik muddatini erta bosqichlarda aniqlash uchun bir nechta usullarni taklif qiladi. Asosiy mezon — tuxum hujayralarining olingan sanasi yoki embrionlarning qo‘yish paytidagi yoshi (kunlar soni).

Akuшерlik muddati hisoblash:

• Tuxum hujayrasi olingan sanadan 14 kun olib tashlanadi. Bu akuшерlik muddatining birinchi kuni hisoblanadi va o‘sha kundan boshlab muddat hisoblanadi.
• Agar kриоконservatsiya qilingan (muzlatilgan) embrionlardan foydalanilgan bo‘lsa, hisob-kitob embrionlarning yoshiga bog‘liq:
  • 5-kunlik embrionlar uchun qo‘yish sanasidan 19 kun chiqariladi.
  • 3-kunlik embrionlar uchun 17 kun chiqariladi.

UTT bilan homiladorlik muddatini aniqlash tavsiyalari:

• Birinchi skrining vaqtida homiladorlik muddatini UTT yordamida aniqlash tavsiya etiladi. Bu bosqichda homilaning uzunligi dumg‘azasidan boshgacha 45–84 mm bo‘ladi.
• Agar ultratovush tekshiruvi 14-haftadan keyin o‘tkazilsa, gestatsion davr homilaning boshining diametri bo‘yicha baholanadi.
• Ko‘p homilalik homiladorlikda eng yirik homila hajmi hisobga olinadi.

Bo‘lajak onalar uchun homiladorlik muddatini shifokor yordamisiz mustaqil ravishda hisoblash qiyin bo‘lishi mumkin. Qiyinchiliklar, hatto ayolning o‘ziga urug‘lanish sanasi ma’lum bo‘lsa ham, «ikki haftalik tafovut» tufayli yuzaga kelishi mumkin.

Akuшерlik va embrional muddatlar o‘rtasidagi chalkashliklardan qochish uchun ushbu tushunchalar orasidagi farqni tushunish juda muhim. Bundan tashqari, homiladorlik muddatini to‘g‘ri hisoblashda yordam beradigan maxsus onlayn-kalkulyatorlardan foydalanish tavsiya etiladi. Ushbu vositalar barcha nozik jihatlarni hisobga olgan holda homiladorlik muddatini aniq aniqlashga yordam beradi.

EKU orqali homiladorlik muddati hisoblash usulidan qat’i nazar, bo‘lajak ota-onalarni embrionning qanday rivojlanishi qiziqtiradi. EKU yordamida homila rivojlanishi bir necha muhim bosqichlarni o‘z ichiga oladi: urug‘lanishdan tortib implantatsiyaga qadar. Quyida ushbu jarayonlar batafsil yoritilgan:

1. Urug‘lanish.
   Tuxum hujayra va spermatozoid muvaffaqiyatli qo‘shilgandan so‘ng zygota hosil bo‘ladi. Bu hujayra ona va otaning genlarini, ya’ni to‘liq 46 ta xromosomani o‘z ichiga oladi.
2. Birinchi bo‘linishlar.
   Zygota mitoz yo‘li bilan bo‘linishni boshlaydi. Urug‘lanishdan 24-30 soat o‘tib, ikki hujayrali bosqich shakllanadi. 48-72 soatdan so‘ng esa u to‘rt hujayrali bosqichga o‘tadi. Bo‘linish jarayonida hujayralar kichrayib boradi va bu bo‘linish keyingi bosqichni shakllantiradi.
3. Morula.
   Urug‘lanishdan so‘ng 3-kuni (48-72 soat o‘tib) zygota morula bosqichiga o‘tadi. Bu bosqichda u 16-32 hujayradan iborat bo‘ladi. Hujayralar bir-biriga yanada zichroq joylashishni boshlaydi. Kompaksiya jarayoni sodir bo‘ladi: ichki hujayralar embriooblastni (undan homilaning barcha to‘qimalari rivojlanadi), tashqi hujayralar esa trofoblastni (keyinchalik yo‘ldoshni shakllantiradi) hosil qiladi.
4. Blastotsista.
   4-5-kuniga kelib embrion blastotsista bosqichiga yetadi. Morula ichida blastotsel deb nomlanuvchi bo‘shliq shakllanadi. Tashqi hujayralar trofoblastni, ichki hujayralar esa embriooblastni tashkil qiladi. Blastotsista implantatsiyaga tayyorgarlikni boshlaydi. Trofoblast matka devorini yorib kirish va joylashish uchun zarur fermentlarni ajratadi.
5. Implantatsiya.
   5-6-kunida blastotsista o‘z tashqi qavatidan «chiqa» boshlaydi va asta-sekin endometriyga (matkaning shilliq qavati) kiradi. Bu bosqich muhim, chunki homiladorlikning keyingi rivojlanishi implantatsiyaning muvaffaqiyatiga bog‘liq. Implantatsiya jarayonida hujayralar o‘zaro ta’sir qiladi va maxsus moddalar ajratib, blastotsistani endometriyga biriktiradi va oziq moddalar hamda kislorodni olish uchun integratsiya qiladi.
6. Yo‘ldosh shakllanishi boshlanadi.
   Implantatsiya muvaffaqiyatli amalga oshirilgandan so‘ng hujayralar differensiasiyasi boshlanadi. Trofoblast faol bo‘linib, matka qon tomirlariga o‘sib kiruvchi xorion kiprikchalarini shakllantiradi. Bu yo‘ldoshni hosil qiladi. Yo‘ldosh ona va rivojlanayotgan homila o‘rtasida moddalar almashinuvini ta’minlab, homiladorlikni saqlash uchun zarur bo‘lgan gormonlarni ishlab chiqaradi.

Bu jarayon gormonlar, ayniqsa, progesteron bilan boshqariladi. Muvaffaqiyatli implantatsiya sariq tana faoliyatini kuchaytirib, progesteron va XGCh (xoriogenik gonadotropin) ishlab chiqarishni oshiradi.

Urug‘lanishdan keyingi ikkinchi haftada embrionni oziqlantirish, nafas olish va boshqa hayotiy funksiyalarni ta’minlash uchun zarur bo‘lgan ekstraembrional tuzilmalar rivojlanishni boshlaydi. Bu jarayon embrionning keyingi tez o‘sishi uchun qulay sharoit yaratadi.

Toshkentdagi Isroil Tibbiyot Markazining (IMC) ginekologlari va reproduktologlari xalqaro protokollarga amal qilgan holda o‘z bemorlariga malakali yordam ko‘rsatadi. Homiladorlik muddatini aniq belgilash – o‘z vaqtida tug‘ruqni tashkil qilish va homilaning tabiiy rivojlanishiga aralashuv xavfini minimallashtirishning muhim omilidir.

Afzalliklarimiz:

• Malakali mutaxassislar. Xalqaro tajribaga ega bo‘lgan, tajribali ginekolog va reproduktologlar yuqori sifatli xizmat ko‘rsatadilar.
• Individual yondashuv. Har bir bemorga uning o‘ziga xos xususiyatlari va ehtiyojlarini hisobga olgan holda shaxsiy kuzatuv va davolash rejasi ishlab chiqiladi.
• Zamonaviy texnologiyalar. Diagnostika va davolash uchun eng yangi texnologiyalar va usullar, jumladan, ultratovushli tekshiruvlar va embriologik protseduralardan foydalaniladi.
• To‘liq kuzatish. Homiladorlik davrining barcha bosqichlarida to‘liq xizmatlar: rejalashtirishdan tortib tug‘ruqdan keyingi konsultatsiyagacha.
• Xavfsizlik va qulaylik. Bemorlarga xavfsiz va qulay muhit yaratib, o‘zlarini himoyalangan va qo‘llab-quvvatlangan his qilishlariga yordam beramiz.
• Har bir bosqichda yordam. Bizning jamoamiz davolash va kuzatuvning barcha bosqichlarida yordam berishga va axborot bilan ta’minlashga tayyor bo‘lib, ayollarga onalik orzusini amalga oshirishga ko‘maklashadi.

Homiladorlik orzularingizni professionallarga ishonib topshiring!
Bugunoq konsultatsiyaga yoziling va sog‘lom va baxtli homiladorlik sari yo‘lingizni boshlang.