Mashhur Homiladorlik Haqidagi Afsonalar

Homiladorlik ehtimoli ovulyatsiya, ya’ni yetilgan tuxum hujayrasining tuxumdonlardan chiqishi va undan oldingi bir necha kun davomida oshadi. Muammo shundaki, ovulyatsiya kunini aniq belgilash qiyin.

Har bir ayolning hayz sikli o‘ziga xos bo‘lib, odatda 24-35 kunni tashkil qiladi va hayoti davomida o‘zgarishi mumkin. Ba’zi ayollarda sikl o‘rtacha ko‘rsatkichdan uzunroq yoki qisqaroq bo‘lishi mumkin, ba’zilarida esa sikl tartibsiz bo‘ladi. Shu sababli, anovulyatsion davrlar, ya’ni tuxumdonlardan tuxum chiqmasligi holati tez-tez uchrab turadi.

Ushbu noto‘g‘ri tushuncha internetda bir tadqiqot natijalari e’lon qilinganidan so‘ng paydo bo‘lgan. Tadqiqotga ko‘ra, ertalabki vaqtda erkaklarning urug‘ida spermatozoidlar ko‘proq bo‘ladi.

Bu fakt ma’lum darajada haqiqatga mos keladi, lekin qo‘shimcha ikki muhim omilni e’tiborga olish lozim. Eng asosiysi, urug‘ hujayralari miqdoridagi farq juda kichik. Bundan tashqari, boshqa ma’lumotlarga ko‘ra, spermaning hajmi va spermatozoidlarning harakatchanligi kunning ikkinchi yarmida ortishi mumkin.

Mutaxassislar hali ham spermatozoidlar miqdori kun davomida qanday o‘zgarishi haqida yagona fikrga kelmagan. Ammo bu o‘zgarishlar juda kichik bo‘lgani sababli, ular asosida ilmiy gipotezalar qurish qiyin. Shuning uchun kunning qaysi vaqti urug‘lanish uchun eng qulay ekani haqida aniq ma’lumot yo‘q.

Nazariy jihatdan, bu pozitsiyalar tortishish qonunlariga mos keladi va erkak urug‘ hujayralarining bachadonga tezroq yetib borishiga yordam berishi mumkin. Ammo buni tasdiqlaydigan aniq ma’lumotlar yo‘q.

Bunday mashqlar zarar yetkazmaydi, shuning uchun urinib ko‘rish mumkin. Lekin homiladorlikning faqatgina bu usul orqali kelishini kafolatlab bo‘lmaydi.

Ilmiy ma’lumotlarga ko‘ra, bu fikr noto‘g‘ri. Tibbiy statistikaga ko‘ra, har uchinchi bepushtlik holati erkakning reproduktiv salomatligidagi muammolar tufayli sodir bo‘ladi. Shuningdek, juftlikning har ikki a’zosi sog‘liq muammolariga duch keladigan holatlar ham uchrab turadi.

Erkaklar reproduktiv tizimi bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘plab kasalliklar va sharoitlar bepushtlikka olib kelishi mumkin. Agar ayol homilador bo‘lolmasa, juftlikning har ikkala a’zosiga ham to‘liq tibbiy tekshiruvdan o‘tish tavsiya etiladi.

Homiladorlik ehtimoli bir sikl davomida 100% emas va ayolning yoshi ortishi bilan bu ehtimol kamayadi. Erkaklarda ham yoshi o‘tishi bilan o‘zgarishlar yuzaga keladi, ammo ular ayollardagidek keskin bo‘lmaydi.

Reproduktiv faoliyatning eng yuqori cho‘qqisida (20 yoshda) muntazam jinsiy aloqalar va kontratseptiv vositalarsiz homiladorlik ehtimoli bir siklda 25% ni tashkil qiladi. 40 yoshdan keyin bu ko‘rsatkich 10% ga tushadi, 45 yoshda esa deyarli nolga tenglashadi.

Shuning uchun, agar har ikki sherikning yoshi 35 dan kichik bo‘lsa va reproduktiv tizimda muammolar bo‘lmasa, 12 oy ichida homiladorlik ehtimoli 84% ni tashkil etadi. Erkaklar va ayollarda reproduktiv tizim kasalliklari bu ko‘rsatkichni pasaytiradi.

Bu doim ham shunday bo‘lavermaydi. Shifokorlar bu holatni «ikkinchi darajali bepushtlik» deb ataydilar. Ayolda bolalar bo‘lsa ham, yangi homiladorlik yuz bermasligi mumkin. Bunga quyidagi omillar sabab bo‘ladi:

• Yoshning o‘tishi;
• Reproduktiv tizimda patologiyalar mavjudligi;
• Uzoq muddatli zararli ta’sirlar (masalan, stress, zararli moddalar yoki yomon odatlar).

Eyakulyatning sifati erkakning sog‘lig‘i va yoshiga bog‘liq, ammo tiyilish davomiyligi va muntazamligi bilan emas. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, uzoq vaqt tiyilish aksincha salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Quyida ikki tadqiqot natijalari keltirilgan:

1. 1996-yil: Fransiyalik olimlar 6 erkakda 2 kundan 18 kungacha bo‘lgan jinsiy tiyilishdan keyingi sperma sifatini tahlil qilishgan. Tadqiqot shuni ko‘rsatdiki:
   • Eyakulyat hajmi oshgan;
   • Spermatozoidlarning umumiy miqdori ortgan;
   • Ammo harakatchanlik va sog‘lom spermatozoidlar ulushi kamaygan.
2. 2017-yil: Braziliyalik olimlar bepushtlik bilan davolanayotgan 2 458 erkakda tadqiqot o‘tkazishgan. Ularning topilmalari:
   • Tiyilish natijasida eyakulyat hajmi va spermatozoidlar miqdori oshadi;
   • Ammo spermatozoidlarning yashashga layoqati pasayadi;
   • Spermatozoidlarning DNKsi fragmentlangan va mitoxondriyalari zararlangan hujayralar ko‘paygan.

Bu homiladorlik haqidagi miflar o‘tgan asrdan beri ma’lum. Ayrim olimlar «so‘rilish nazariyasi»ni ilgari surishgan. Ularning fikricha, ayol orgazmiga erishganda miometriy qisqarishi sperma suyuqligining «so‘rilishiga» yordam beradi.
Ushbu gipoteza o‘tgan asrning o‘rtalarida rad etilgan. Shifokorlar ayolning qiniga bo‘yoq bilan ishlov berilgan eyakulyatni kiritib, uning harakatini kuzatishgan. Ammo bunday «so‘rilish» tasdiqlanmagan.

2013-yilda Avstraliya va Finlyandiya olimlari 8 000 nafar ayolning ma’lumotlarini o‘rganib, muntazam orgazm homiladorlik ehtimolini oshirmasligini aniqlashgan.

Bu fikrda haqiqat bor. Agar erkak nafas olmaydigan matolardan tayyorlangan juda tor ichki kiyim kiyishni afzal ko‘rsa, uning jinsiy organlari ortiqcha issiqlikda bo‘ladi. Bu esa to‘liq spermatogenez jarayonini buzadi.
Ammo bu qaytar jarayon. Bunday disfunktsiya sababi — noto‘g‘ri ichki kiyimlar olib tashlanganidan keyin, odatda ikki oy ichida spermatozoid ishlab chiqarish normallashadi. Chunki erkak spermatozoidlari har doim yangilanib turadi, ayollarning tuxum hujayralaridan farqli o‘laroq.

Bu vaziyat oldingi bandga o‘xshaydi. Noutbuk, hammom, sauna yoki issiq suvli vanna moyaklarni qizdiradi. Bu esa bir muddat spermatozoidlarning hosil bo‘lish jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Bu mashhur miflardan biri. Ustritsalar jinsiy istakni va har ikki jins uchun ham tug‘ish qobiliyatini oshiradi, degan qarash bor. Sababi — ularning tarkibida mis, sink va D-asparagin aminokislotasi bo‘lishi aytiladi. Ammo ushbu element aslida midiyalarda uchraydi, ustritsalarda emas. Ba’zi tadqiqotchilar ushbu fikrni tasdiqlovchi bilvosita dalillar topishgan, chunki ustritsalarda reproduktiv salomatlik uchun foydali moddalar bor.
Shunga qaramay, ustritsadagi foydali elementlar homiladorlik ehtimoliga sezilarli ta’sir qilish uchun yetarlicha yuqori emas. Agar barcha harakatlarga qaramay, homiladorlik yuz bermasa, faqat ratsionni muvozanatlashtirish yetarli bo‘lmaydi.

Aslida, ko‘plab ayollar uchun birgina jinsiy aloqaning o‘zi homiladorlik uchun yetarli bo‘ladi. Homiladorlik xavfi ayolning sog‘lig‘i va hayz siklining kuniga bog‘liq. Ayollarda jinsiy faollikning eng yuqori cho‘qqisi ovulyatsiya davriga to‘g‘ri keladi.

Homiladorlikning yuz berishi ehtimoli butunlay yo‘q bo‘lgan kunlar yo‘q. Homiladorlik jinsiy aloqadan keyin har qanday kunda, hatto hayz ko‘rish davrida ham sodir bo‘lishi mumkin. Ammo bu kunlarda homiladorlik ehtimoli ovulyatsiya davridagiga nisbatan ancha past bo‘ladi. Shuni unutmaslik kerakki, sperma ayolning jinsiy yo‘llarida 5 kungacha yashovchan bo‘lib, urug‘lanishga qodir bo‘ladi. Shu bilan birga, hayz sikli har doim ham barqaror emas, shuning uchun ba’zi hollarda tuxum hujayra (oosit) kutilgan muddatdan oldin yetilib chiqadi.

35 yoshdan keyin ayollarda tug‘ish qobiliyati (fertillik) sezilarli darajada pasayadi, bu esa homiladorlik ehtimolini kamaytiradi. Garchi homiladorlik yuz berishi mumkin bo‘lsa-da, avvalgi yillarga qaraganda bu jarayon murakkabroq bo‘ladi.

Bu noto‘g‘ri. Shu yoshda tabiiy urug‘lanish ehtimoli pasaygani haqiqat, ammo bu holatda ham ko‘pincha reproduktiv tibbiyot yordamga keladi. ICSI (intratsitoplazmatik sperma in’yeksiyasi) va EKU (ekstrakorporal urug‘lantirish) kabi zamonaviy texnologiyalar orqali homiladorlikka erishish mumkin.
Agar ayol yoshligidan farzandli bo‘lishni xohlayotganini bilsa, o‘z tuxum hujayralarini maxsus bankda saqlab qo‘yishni o‘ylab ko‘rishi tavsiya etiladi.

Isroil tibbiyot markazi (IMC) Toshkentda ayollar va erkaklarga baxtli ota-ona bo‘lishga yordam beradi.